Trong giai đoạn hội nhập, Đồng Nai tiếp tục tập trung phát triển mô hình HTX kiểu mới, nhất là trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp để HTX thực sự là cầu nối hiệu quả giữa nông dân, doanh nghiệp và Nhà nước trong xây dựng các chuỗi liên kết sản xuất, tiêu thụ, tăng sức cạnh tranh cho nông sản nội khi bước ra sân chơi quốc tế.

* Xây dựng HTX kiểu mới

Phát triển kinh tế tập thể đã đóng góp vào sự phát triển kinh tế địa phương, giải quyết việc làm cho lao động nông thôn, góp phần giảm nghèo bền vững; phục vụ nhu cầu đa dạng của người dân nông thôn… Trong đó, HTX thực sự trưởng thành, phát triển cả về số lượng và quy mô, chất lượng của các HTX đóng vai trò quyết định cho sự phát triển của kinh tế tập thể. Khởi đầu, đa số các HTX của Đồng Nai hoạt động với quy mô nhỏ, vốn ít, công nghệ lạc hậu, cơ sở vật chất nghèo nàn, không có tài sản thế chấp khi vay vốn ở các tổ chức tín dụng. Khi Luật HTX mới đi vào thực tế và phát huy tác dụng, số HTX thành lập mới tiếp tục phát triển ở nhiều lĩnh vực, ngành nghề khác nhau.

Tính đến tháng 6-2020, toàn tỉnh có 421 HTX, Quỹ tín dụng nhân dân và 1 liên hiệp HTX. Tổng vốn điều lệ đạt gần 1.227 tỷ đồng. Tổng số thành viên các HTX là hơn 112 ngàn thành viên. Doanh thu bình quân của một HTX đạt hơn 13 tỷ đồng/năm. Các HTX không chỉ tăng nhanh về số lượng mà quy mô cũng ngày càng lớn, lĩnh vực hoạt động mở rộng hơn, hiệu quả ngày càng cao và đã đáp ứng được nhu cầu của các thành viên HTX. Khu vực HTX từng bước khẳng định được vai trò của mình trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh.

Đặc biệt, số HTX hoạt động hiệu quả theo Luật HTX năm 2012 có 62% đạt loại giỏi, chỉ có 10% HTX hoạt động yếu cần củng cố. Các mô hình HTX kiểu mới hoạt động năng động, hiệu quả không thua gì doanh nghiệp ngày càng được nhân rộng. Phát triển ấn tượng là các HTX nông nghiệp vốn còn nhiều yếu kém đã vươn lên tổ chức tốt ở cả khâu sản xuất và phát triển kênh bán hàng, tham gia tốt thị trường xuất khẩu. Những HTX kiểu mới này đã thật sự phát huy vai trò hỗ trợ xã viên tiếp cận những chính sách ưu đãi phát triển nông nghiệp của Nhà nước; là cầu nối giữa doanh nghiệp và nông dân trong chuỗi liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ để phát triển bền vững.

HTX Dịch vụ thương mại - nông nghiệp Quyết Tiến (xã Xuân Mỹ, H.Cẩm Mỹ) ban đầu chủ yếu hoạt động về các dịch vụ như: thu gom rác thải sinh hoạt, sản xuất cung cấp nước sạch, quản lý chợ... Ông Phạm Thanh Đồng, Giám đốc HTX Dịch vụ thương mại - nông nghiệp Quyết Tiến chia sẻ: “HTX chọn khai thác mảng dịch vụ nhưng luôn xác định sản xuất nông nghiệp mới là căn cơ để HTX vững mạnh và thực sự tạo cơ hội cho nông dân sản xuất tại địa phương”.

Nhận thấy thị trường thế giới đang có nhu cầu rất lớn về các mặt hàng trái cây tươi, đặc biệt là trái chuối và trái bưởi, HTX này đã đầu tư dự án cánh đồng lớn trồng 2 loại trái cây trên với diện tích hàng trăm ha. Nhiều năm qua, HTX đã xuất khẩu tốt mặt hàng chuối tươi vào nhiều thị trường như: Hàn Quốc, Trung Quốc... Các xã viên cũng đã bước đầu chuyển đổi từ quy mô nhỏ lẻ, manh mún sang sản xuất quy mô hàng hóa lớn với chất lượng đáp ứng tốt những thị trường khó tính.

Nhiều HTX trong lĩnh vực chăn nuôi cũng đang trở thành đầu tàu hướng dẫn, hỗ trợ nông dân chuyển đổi sản xuất theo hướng chuyên nghiệp, an toàn, tham gia tốt thị trường xuất khẩu. HTX Nông nghiệp công nghệ cao Long Thành Phát (TT.Long Thành, H.Long Thành) là HTX đầu tiên của Việt Nam nuôi gà xuất khẩu được vào thị trường Nhật Bản.

Ông Lê Văn Quyết, Giám đốc HTX Nông nghiệp công nghệ cao Long Thành Phát cho hay, HTX không chỉ thu hút nông dân tham gia mà có nhiều xã viên, đối tác là các HTX, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực sản xuất con giống, thức ăn chăn nuôi, doanh nghiệp xuất khẩu… Nhờ đó, HTX đã xây dựng được chuỗi liên kết từ khâu sản xuất đến khâu tiêu thụ. “HTX của chúng tôi hoạt động năng động không khác gì doanh nghiệp. Ban giám đốc tập hợp được những thành viên giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực chăn nuôi cho đến khâu quản lý, phát triển kinh doanh” - ông Quyết nói.

* Thay đổi từ đội ngũ quản lý

Yếu tố góp phần quyết định nâng chất trong phát triển kinh tế tập thể, nhất là hoạt động của HTX vẫn là ở đội ngũ con người. Thời gian qua, cán bộ quản lý HTX có xu hướng trẻ hóa, có năng lực quản trị, tinh thần khởi nghiệp, năng động, tích cực tìm kiếm và huy động nguồn lực về vốn, công nghệ cao, quan tâm xây dựng thương hiệu, thị trường tiêu thụ đầu ra cho sản phẩm của HTX.

Tổng số cán bộ quản lý HTX toàn tỉnh cuối năm 2020 ước khoảng 1.726 người, trong đó, số cán bộ quản lý HTX đã qua đào tạo đạt trình độ sơ, trung cấp đạt tỷ lệ 55%; số cán bộ quản lý HTX đã qua đào tạo đạt trình độ cao đẳng, đại học trở lên đạt tỷ lệ 28%. Hầu hết đội ngũ cán bộ quản lý HTX, quỹ tín dụng nhân dân đều tham dự các lớp đào tạo, tập huấn chuyên môn nghiệp vụ đảm bảo theo quy định.

Chính đội ngũ cán bộ này đã tạo sự thay đổi của các HTX, nhất là trong việc tổ chức liên kết giữa nông dân với doanh nghiệp và trong tiếp cận các chương trình hỗ trợ từ chính sách nhà nước để đầu tư sản xuất đạt chuẩn an toàn cũng như chủ động hơn trong việc bán hàng ở cả thị trường trong nước và xuất khẩu. Đồng Nai là tỉnh đi đầu trong cả nước trong triển khai các dự án cánh đồng lớn, xây dựng chuỗi liên kết từ sản xuất đến tiêu thụ.

TS Trần Công Thắng, Phó viện trưởng Viện Chính sách và chiến lược nông nghiệp - phát triển nông thôn cho rằng, hội nhập yêu cầu các HTX có một đội ngũ quản lý nhạy bén, có năng lực về quản trị, marketing... Các HTX không nên quá trông chờ sự hỗ trợ từ bên ngoài mà phải tự hoàn thiện, nâng dần nội lực tự thân. Trong đó, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý có vai trò quyết định.

Ngoài các chính sách hỗ trợ về vốn, thị trường, việc đào tạo nguồn nhân lực cho HTX cũng đóng vai trò quyết định. Vì HTX muốn thay đổi, hoạt động hiệu quả như một doanh nghiệp thì phải có ban quản trị có tư duy, năng lực của chủ doanh nghiệp. Chính vì vậy, trong định hướng phát triển HTX của Nhà nước, nội dung đào tạo đội ngũ cán bộ quản lý của HTX, đặc biệt là đội ngũ cán bộ trẻ được đặc biệt chú trọng. Theo báo cáo của Liên minh HTX tỉnh, giai đoạn 2018-2020, đơn vị đã tổ chức 17 lớp đào tạo, tập huấn cho 767 lượt học viên là chủ tịch HĐQT, giám đốc, kế toán trưởng, trưởng ban kiểm soát các HTX, quỹ tín dụng nhân dân nhằm nâng cao trình độ, nghiệp vụ quản lý, nâng cao năng lực cạnh tranh trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế.