Tham gia nhiều Hiệp định thương mại tự do (FTA), Việt Nam đang có thế mạnh về hoạt động XNK, song cũng đối mặt thêm nhiều rủi ro trong lừa đảo thương mại. Để tránh rơi vào cảnh thua thiệt, DN XNK cần chủ động tìm hiểu kỹ đối tác qua các nguồn thông tin cũng như chọn lựa hình thức thanh toán phù hợp.

Trong giai đoạn bùng phát dịch Covid-19, hiện tượng lừa đảo, gian lận thương mại quốc tế ngày càng gia tăng. Vụ việc đình đám phải kể tới gần đây là 74 container điều XK sang Italia bị lừa đảo. Sau hơn 5 tháng, đến nay vụ việc đã được xử lý cơ bản thành công. Từ nguy cơ mất trắng hàng chục container với trị giá hàng trăm tỷ đồng, các DN XK Việt Nam đã không mất một container nào vào tay những kẻ lừa đảo, song đây cũng là sự việc cảnh tỉnh, rút ra nhiều bài học quý báu.

Tháng 3/2022, Thương vụ Đại sứ quán Việt Nam tại Ma rốc cũng phát đi cảnh báo khẩn các DN XK Việt Nam tuyệt đối tránh giao dịch với đối tượng NK lừa đảo là Công ty KN Universe Plastic. DN này đã lừa đảo 1 DN XK hàng nhựa nguyên liệu của Việt Nam với thủ đoạn mới là nói với DN XK có người nhà bị Covid-19 sẽ thanh toán sau để câu giờ, đồng thời cấu kết với các đối tượng có liên quan thông quan lô hàng, nhưng không thanh toán, lảng tránh mọi liên hệ. KN Universe Plastic thực chất chỉ là tên mới thay đổi của Công ty Fisherlab Sarl, có tiền sử lừa đảo DN Việt Nam mà Thương vụ Ma rốc đã cảnh báo tới cộng đồng DN trong nước vào đầu tháng 4/2020.

Trước đó, suốt thời gian dài, đặc biệt là trong năm 2020 khi xảy ra đại dịch Covid-19, Thương vụ, Đại sứ quán Việt Nam tại Các Tiểu vương quốc Ả-rập Thống nhất (UAE) liên tục tiếp nhận, phát hiện và xử lý nhiều trường hợp DN Việt Nam nhận được lời mời chào bán, mua hàng, ký kết hợp đồng giao dịch thương mại có dấu hiệu lừa đảo, gian lận từ một số DN có trụ sở tại UAE.

Mặc dù đã có cảnh báo, lưu ý đối với các DN trong nước, tuy nhiên do tâm lý chủ quan, lợi nhuận cao, nghiệp vụ ngoại thương hạn chế, cũng như tình hình dịch bệnh Covid-19 khiến việc đi lại, gặp gỡ làm việc trực tiếp hoặc kiểm tra hàng hóa… bị gián đoạn nên vẫn có nhiều DN Việt Nam bị lừa, thiệt hại nặng nề trong giao dịch.

Trong vụ việc DN ngành điều bị lừa đảo XK sang Italia, ông Bạch Khánh Nhựt, Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Điều Việt Nam (Vinacas) đánh giá: “Nguyên nhân dẫn đến các DN bị lừa là do quá tin tưởng vào công ty môi giới, không kiểm tra thông tin đối tác. Trong thời gian dịch bệnh khó khăn, có được những đơn hàng lớn nên DN mong muốn bán được hàng, phương thức thanh toán nhiều rủi ro”.

Việt Nam là nền kinh tế năng động có độ mở cao, hội nhập kinh tế quốc tế sâu rộng. Hoạt động giao thương đầu tư của DN ngày càng phát triển. Bởi vậy, các DN Việt Nam, nhất là các DN vừa và nhỏ dễ trở thành mục tiêu lừa đảo hoặc vướng phải tranh chấp thương mại phức tạp.

Ông Trần Thanh Hải, Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) cho rằng, để hạn chế những rủi ro như các vụ việc lừa đảo vừa qua, hành trang mà DN cần trang bị khi bước vào tiến trình hội nhập hết sức quan trọng; trong đó DN phải lưu ý tìm hiểu khách hàng, đối tác kỹ lưỡng trước khi tiến hành giao dịch…

DN cần tìm hiểu thị trường, kiểm tra đánh giá, xếp hạng rủi ro tín dụng, kinh doanh của các đối tác nước ngoài. Việc thực hiện thẩm tra có thể thực hiện qua các nguồn tin công khai, mua dịch vụ từ các công ty chuyên cung cấp dịch vụ thẩm tra tín dụng, qua kênh của hiệp hội tại các nước NK, cơ quan đại diện ngoại giao, Thương vụ và Chi nhánh Thương vụ tại nước NK…

Để hạn chế rủi ro, các DN XNK cần tìm hiểu kỹ thông tin của khách hàng thông qua các Thương vụ Việt Nam tại nước ngoài, Đại sứ quán nước ngoài tại Việt Nam. DN phải nắm bắt và tìm hiểu được thông tin ngân hàng đối tác. Khi kinh doanh không được phép đưa số vận đơn cho khách hàng. Điểm quan trọng là DN phải tuyệt đối tránh vội vàng, cẩu thả, sai sót cơ bản trong thanh toán quốc tế.

DN cần soạn thảo hợp đồng ký kết phù hợp với năng lực công ty, với phương thức thanh toán hợp lý, bởi không có phương thức thanh toán nào hoàn hảo, đều có rủi ro nhất định. DN XK nên yêu cầu người mua đặt cọc 10% để chứng minh họ có tài khoản tại ngân hàng. Đây là bằng chứng chứng minh người mua.

Bộ Ngoại giao khuyến cáo, đối với khâu thanh toán, DN lưu ý tìm hiểu nguyên tắc, thông lệ quốc tế để nắm rõ vai trò, trách nhiệm của các bên liên quan, qua đó xem xét lựa chọn các phương thức và điều kiện thanh toán hợp lý, đảm bảo lợi ích cho DN. DN không nên sử dụng hình thức thanh toán D/A (nhờ thu chấp nhận chứng từ) hay chuyển tiền bằng Western Union cho việc thanh toán./.