Để mục tiêu Net Zero của quốc gia trở thành hiện thực, ngoài nhiệm vụ số 1 là “xanh” hóa nguồn năng lượng thì những nhiệm vụ sau được coi là giải pháp quan trọng để giải bài toán sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả. Đó là thay đổi hành vi tiêu dùng, đầu tư vào công nghệ mới, đổi mới sáng tạo công nghệ và thiết bị, áp dụng các tiêu chuẩn “xanh” vào sản xuất và xây dựng, phát triển và áp dụng các chính sách hỗ trợ và sử dụng hệ thống quản lý năng lượng thông minh.

Những công nghệ có mức độ tự động hóa cao, còn gọi là công nghệ thông minh, ngày nay đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế toàn cầu. Các hệ thống tự động hóa cho phép tối ưu hóa quá trình sản xuất và giảm thiểu sự lãng phí, quản lý năng lượng thông minh, giảm lượng tiêu thụ và tăng hiệu quả sử dụng năng lượng, đặc biệt trong các ngành công nghiệp như năng lượng, sản xuất và xây dựng, giao thông vận tải hay cả trong ngành nông nghiệp.

Trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp, tự động hóa đã và đang được tích hợp vào các quy trình sản xuất thông minh, sử dụng công nghệ như trí tuệ nhân tạo (AI) và học máy (ML) để tối ưu hóa hoạt động và tăng cường hiệu quả. Các giải pháp như robotics và IoT đang được ứng dụng để nâng cao năng suất, giảm chi phí và tối ưu hóa chuỗi cung ứng.

Lĩnh vực tự động hóa công nghiệp ở Việt Nam đang chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ nhờ vào sự hỗ trợ từ Chính phủ và các chính sách thuận lợi, biến Việt Nam thành một trung tâm công nghiệp với ứng dụng tự động hóa tiên tiến trong khu vực Đông Nam Á. Điều này được thể hiện qua nhiều hội chợ và triển lãm quy mô lớn, như chuỗi triển lãm VIAF 2024, thu hút hàng trăm đơn vị doanh nghiệp và hàng chục ngàn khách tham quan, tập trung vào nhiều giải pháp tự động hóa quá trình sản xuất công nghiệp đến quản lý tài sản, giải pháp phần mềm, hệ thống điều khiển và tự động hóa tòa nhà.

Tự động hóa có vai trò đặc biệt quan trọng với ngành Điện, từ sản xuất đến vận hành hệ thống truyền tải, phân phối. Được biết, hiện nay Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đã cơ bản làm chủ được hệ thống tích hợp điều khiển nhà máy điện (DCS). Khối phân phối và truyền tải đã chủ động được trong công tác khai thác phần mềm, tự thực hiện dịch vụ triển khai tích hợp cho trung tâm điều khiển, trạm biến áp. Việc nhập liệu, cấu hình cơ sở dữ liệu, kết nối, thử nghiệm, nghiệm thu, vẽ sơ đồ lưới điện, thiết lập các thông số, mức giới hạn vận hành, nâng cấp điều khiển và xử lý sự cố hệ thống và những công việc trước đây phải phụ thuộc vào nhà thầu như: khai báo, mở rộng tín hiệu, trạm, ngăn lộ, tích hợp và triển khai lắp đặt, cấu hình ghép nối, hiệu chỉnh từ thiết bị đầu cuối…, đều đã được các kỹ sư EVN tự chủ vận hành.

Hệ thống SCADA/EMS đã được Trung tâm Điều độ Hệ thống điện Quốc gia làm chủ khai thác phục vụ điều hành, vận hành hệ thống điện với các tính năng chuyên sâu một cách hiệu quả, đảm bảo an toàn, ổn định hệ thống điện. Các đơn vị đã tập trung khai thác tốt, giám sát, phân tích và chuẩn đoán tình trạng theo thời gian thực nhằm mục tiêu phát hiện sớm các khiếm khuyết và các rủi ro hư hỏng, ngăn ngừa sớm sự cố có thể xảy ra, phục vụ công tác vận hành an toàn, ổn định hệ thống điện. Đặc biệt, với hệ thống thu thập dữ liệu đo đếm từ xa, EVN đã tự xây dựng được phần mềm thu thập quản lý dữ liệu đo đếm (EVNHES) dùng chung trong toàn EVN. Có thể nói đây là phần mềm duy nhất tại Việt Nam có thể kết nối được với tất cả các chủng loại đồng hồ đo đếm trên lưới điện EVN quản lý.

Hệ thống thu phí tự động đã mang đến những tiện ích cho cả doanh nghiệp và người tham gia giao thông. Ảnh: evidifi.vn

Những năm gần đây, lĩnh vực giao thông vận tải ghi nhận những bước tiến đáng kể trong việc ứng dụng công nghệ tự động hóa. Minh chứng rõ nét nhất là sự hiện diện ngày càng phổ biến của các hệ thống thu phí tự động không dừng ETC trên khắp cả nước, giúp giảm thiểu ùn tắc và nâng cao trải nghiệm người dùng. Bên cạnh đó, hệ thống đèn tín hiệu giao thông thông minh cũng đã được triển khai tại nhiều thành phố lớn, góp phần tối ưu hóa luồng giao thông và giảm thiểu tai nạn. Không dừng lại ở đó, các ứng dụng di động quản lý và điều phối giao thông cũng đang ngày càng áp dụng rộng rãi… Cùng với đó việc nghiên cứu và phát triển các phương tiện tự hành như xe buýt, taxi tự lái cũng đang được đẩy mạnh.

Nông nghiệp cũng là ngành ghi những dấu ấn nổi bật về công cuộc chuyển đổi mạnh mẽ trong việc ứng dụng công nghệ hiện đại vào cả quá trình sản xuất. Việc ứng dụng công nghệ tự động hóa vào các khâu như gieo trồng, chăm sóc, thu hoạch và chế biến đã giúp giảm thiểu sự phụ thuộc vào lao động thủ công, đồng thời tối ưu hóa việc sử dụng tài nguyên và giảm thiểu tác động đến môi trường. Những ví dụ điển hình cho thấy sự tiến bộ của tự động hóa trong nông nghiệp Việt Nam bao gồm việc sử dụng máy bay không người lái để phun thuốc trừ sâu, hệ thống tưới tiêu tự động dựa trên cảm biến độ ẩm đất, và các robot thu hoạch nông sản. Bên cạnh đó, việc ứng dụng AI và ML vào phân tích dữ liệu cũng giúp nông dân đưa ra quyết định chính xác hơn về thời điểm gieo trồng, chăm sóc và thu hoạch.

Nhìn chung, ngành công nghiệp tự động hóa ở Việt Nam với sự phát triển của nội lực cộng với chuyển giao công nghệ từ nước ngoài đang tiến bộ nhanh chóng và hứa hẹn sẽ đạt được nhiều thành tựu lớn trong tương lai, đặc biệt là trong bối cảnh đẩy mạnh công nghiệp 4.0 và sự chuyển đổi số. Tự động hóa không chỉ hỗ trợ nâng cao hiệu quả kinh tế số mà còn góp phần thiết thực vào việc bảo vệ môi trường và đạt được mục tiêu phát thải ròng bằng “0” – Đây chính là chiếc “chìa khóa vàng”, là đáp án tối ưu cho việc sử dụng năng lượng tiết kiệm và hiệu quả.

Theo: Tạp chí điện tử Tự động hóa ngày nay